کیش و مات شطرنج

کیش و مات شطرنج چیست؟

هدف طرفین در بازی شطرنج به دام انداختن شاه حریف یا مات کردن شاه حریف است. پس وظیفه همه مهره ها روشن می شود: دفاع از شاه خودی و حمله به شاه حریف.

مات شدن شاه سفید یا سیاه به معنی خاتمه بازی است و کسی که شاه را مات کرده برنده بازی است.

شاه حق ندارد به خانه ای برود که زیر ضرب مهره حریف باشد. اگر شطرنجبازی اشتباها شاه خود را در خانه ای قرار دهد که زیر ضرب مهره حریف باشد. موظف است که شاه را به محل قبلی خود برگرداند و به جای حرکت غیر قانونی اش، با شاه خود حرکت دیگری انجام دهد که قانونی باشد.

در شطرنج، لمس مهره مترادف است با حرکت حتمی آن مهره و بازیکن باید با مهره لمس شده بازی کند. همچنین اگر بازیکنی مهره حریفش را لمس کند باید آن مهره را بگیرد(مگر آنکه گرفتن آن مهره امکان پذیر نباشد).

کیش شطرنج چیست؟

اگر مهره ای حرکتی کند که شاه حریف را زیر ضرب خود قرار دهد می گویند که شاه حریف رد  “کیش” قرار گرفته است. اعلام کیش با صدای بلند اجباری نیست. شاهی که کیش شده است باید از زیر ضرب خارج شود. بازیکنی که شاهش در معرض کیش قرار گرفته باشد در اولین نوبت حرکت خود باید رفع کیش کند.

رفع کیش شطرنج چگونه است؟

رفع کیش به سه طریق انجام می شود:

1) گرفتن مهره ای که کیش داده است

2) حرکت شاه به خانه ای که در معرض کیش نباشد .

3) حرکت دادن یکی از مهره های خود به نحوی که کیش رفع شود

اگر به هیچ یک از این طریق ها نتوان رفع کیش کرد، شاه “مات” شده است و بازی تمام است.

در شکل زیر سیاه می تواند وزیر خود را به  a1 یا b1 ببرد و به شاه سفید کیش بدهد. سفید برای رفع کیش فقط یک راه دارد و آنهم انتقال رخ  g6 به g1 است. بعد از این حرکت سیاه می تواند با وزیر خود رخ g1 را بگیرد و شاه سفید را کیش و مات کند. همچنین می تواند با پیاده h2 خود رخ g1 را بگیرد و پیاده را به وزیر یا رخ تبدیل کند که شاه سفید باز هم کیش و مات می شود.

اگرشاه سیاه با وزیر خود از خانه a8 یا d5 کیش دهد. سفید فقط با انتقال رخ g6 به g2 و یا c6 می تواند رفع کیش کند. آنگاه سیاه می تواند با وزیر رخ را بگیرد و شاه سفید را کیش و مات کند.

کیش برخاستی  شطرنج چیست؟

گاهی حرکت یک مهره باعث باز شدن راه مهره خودی دیگری می شود تا با شاه حریف کیش دهد. این نوع کیش را “کیش برخاستی”می نامند.

کیش دوبل یا کیش دوگانه شطرنج چگونه است؟

اگر مهره حرکت کرده، خودش نیز به شاه حریف کیش دهد، دو مهره در آن واحد به شاه کیش داده اند آن را “کیش دوبل” یا “کیش دوگانه” می خوانند.

برای روشن شدن موضوع به شکل زیر توجه نمایید.

هر حرکت فیل d4 سبب می شود که راه رخ c4 باز شود و شاه سیاه در معرض کیش این رخ قرار گیرد. این کیش برخاستی است اما اگر فیل d4 در حرکت خود به f2 یا f6 برود شاه سیاه همزمان در معرض کیش دو مهره قرار می گیرد. این کیش دوگانه است. اگر حرکت فیل توأم با کیش دوگانه نباشد. سیاه با اسب در g4 یا حرکت دادن شاه به یکی از خانه های g3 یا h3،h5،g5 می تواند رفع کیش کند. اگر شاه در معرض کیش همزمان رخ و فیل در f2  یا f6 قرار گیرد برای رفع کیش باید شاه خود را حرکت دهد.

تعریف مات شطرنج

شاه سواری است که همواره در معرض خطر است و نمی تواند در شروع یا وسط بازی فعالیت قابل توجهی داشته باشد. اما در آخر بازی شاه قدرت بسیار زیادی می یابد که ما در جای خود به آن خواهیم پرداخت.

در شکل زیر نمونه ای از مات در یک حرکت را می بینید. در این وضعیت مات کردن سیاه ساده است. در این پوزیسیون می توان به 47 طریق سیاه را مات کرد. البته در بازیهای واقعی چنین وضعیتی پیش نمی آید اما حل این مسئله تفریحی خالی از لطف نیست.

وزیر با 6 حرکت ممکن می تواند کیش مات کند(با رفتن به c3،d4e3،c7،d6،e7).